ชีวิต คือ อะไร ?

ชีวิตมีทุกข์ กับ ชีวิตไม่มีทุกข์ ต่างกันมาก
ชีวิตมีทุกข์ ก็คือหนักอกหนักใจ มืดอยู่ในอกในใจ ไม่มีความสว่างเลย ใครพูดอะไร อยากไปถาม อยากเข้าใจในคำพูดอันนั้น การถามนี่จะถามเท่าไหร่ก็ไม่มีความสว่างทางจิตใจเลย การรู้จากตำรับตำราจดจำมานั้น ก็ไม่มีความสว่างทางจิตใจเลย เป็นอย่างนั้นจึงว่าชีวิตมีความทุกข์

ชีวิตที่ไม่มีความทุกข์นั้น ไม่ถามใครก็สว่าง เพราะการปฏิบัติธรรมไม่ได้ไปศึกษาตำรับตำราก็สว่าง เพราะรู้จักตัวเองจึงว่าไม่มีทุกข์ ชีวิตจึงไม่มีทุกข์ ไม่สงสัยทุกแง่มุกมุม แต่ว่าสงสัยอย่างที่เราไม่รู้ - อาจจะสงสัย (สำหรับ) เรื่องชีวิตของตนเอง - ไม่สงสัย เป็นอย่างนั้น